Spółki często powstają w wyniku współdziałania dwóch wspólników na zasadach partnerstwa, gdzie każdy z nich obejmuje po połowie udziałów w kapitale zakładowym. Taki „układ sił” nie pozwala żadnemu z nich na samodzielne podejmowanie decyzji. Może to jednak prowadzić do paraliżu, gdy wspólnicy nie mogą dojść do porozumienia.
Skutki mogą obejmować brak możliwości podjęcia uchwał, zaniedbanie obowiązków prawnych, utrata reputacji i klientów.
Umowa wspólników – klucz do jasnych zasad
Podpiszcie umowę wspólników (Founder’s Agreement). Umowa wspólników może regulować kwestie, które nie mieszczą się w umowie spółki. Można ją podpisać na dowolnym etapie współpracy, choć warto to zrobić przed formalnym założeniem spółki. Umowa wspólników może przewidzieć różne, potencjalnie sporne sytuacje. Przygotowanie tej umowy to dobry moment, żeby ustalić oczekiwania obu wspólników dotyczące relacji między nimi, strategii gospodarczej spółki, zasad pracy na rzecz spółki, powodów i momentu wyjścia ze spółki (exit) oraz sposobów rozwiązywania sporów korporacyjnych. Warto wprowadzić mechanizmy prawne, które „zmuszą” wspólników do respektowania postanowień umowy. W umowie wspólników można wprowadzić postanowienia regulujące sytuacje takie jak:
- Brak środków finansowych na bieżące wydatki spółki.
- Powody rozwiązania spółki.
- Zdarzenia dające prawo do odkupienia udziałów po określonej cenie przez jednego wspólnika od drugiego (opcje odkupienia).
- Odkupienie udziałów przez jednego wspólnika przez drugiego w przypadku zamiaru sprzedaży udziałów na rzecz innej osoby (prawo pierwszeństwa).
- Uprawnienia związane z wyjściem jednego wspólnika ze spółki, takie jak prawo przyłączenia (tag along) i prawo przyciągnięcia (drag along).
- Zakaz zbywania udziałów przez określony czas (lock-up).
- Komu przysługują autorskie prawa majątkowe do utworów, które wspólnicy stworzyli w ramach współpracy z firmą.
- Skład zarządu.
- Zakaz prowadzenia działaności konkurencyjnej przez wspólnika w stosunku do działaności spółki (zakaz konkurencji).
- Zgoda na wejście do spółki inwestorów (dalsze finansowanie).
Texas shoot-out
Klauzula „texas shoot-out” w umowie wspólników pozwala każdemu wspólnikowi na określenie ceny i złożenie oferty sprzedaży swoich udziałów drugiemu wspólnikowi. Ten musi przyjąć ofertę albo sprzedać swoje udziały na tych samych warunkach. To zapobiega sytuacjom, gdzie jeden wspólnik blokuje działanie firmy.
Złożenie oferty sprzedaży udziałów za zbyt wysoką cenę może bowiem zachęcić drugiego wspólnika do zbycia posiadanych przez niego udziałów na tych samych warunkach.
Żądanie jednego wspólnika aby sąd rozwiązał spółkę
Każdy wspólnik może z ważnych powodów żądać rozwiązania spółki przez sąd. Układ sił w spółce powodujący, że brak jest możliwości podjęcia jakiejkolwiek uchwały, może zostać uznany przez sąd za ważny powód do rozwiązania spółki. Wiele zależy jednak od okoliczności i postanowień umowy spółki. Również brak możliwości powołania przez spółkę zarządu, może być uznany za ważny powód do rozwiązania spółki.
Trzeba mieć jednak na uwadze, że takie postępowanie przed sądem jest czasochłonne i może nie przynieść zakładanego skutku. Dlatego też lepiej takie sytuacje uregulować w umowie wspólników.
Trzeci wspólnik
Wybór wspólników jest kluczowy dla sukcesu firmy. Często dwóch wspólników ma podobne kompetencje i koncentruje się na kwestiach technicznych. Warto wtedy pomyśleć o trzecim wspólniku, który zajmie się np. analizą rynku, marketingiem, sprzedażą czy sprawami biurokratycznymi. Trzeci wspólnik może ułatwić pozyskiwanie większości głosów przy podejmowaniu decyzji. Jednocześnie wspólnicy mający razem większościowy pakiet głosów mają więcej mechanizmów prawnych do podejmowania strategicznych decyzji.
Dobrze przygotowana umowa wspólników i odpowiednia struktura firmy mogą pomóc w płynnym zarządzaniu i rozwoju firmy.
