Czy możliwe jest udzielenie wieczystej licencji na oprogramowanie?

Nie zawsze biznesowo możliwe jest nabycie praw autorskich do oprogramowania. Dla zamawiającego kluczowe może być jednak trwałe prawo do korzystania. Co więcej często i dostawca zgadza się na brak ograniczeń czasowych. Czy strony mogą się więc umówić na niewygasającą licencję?

Kluczowa trwałość korzystania

Gdy dla dostawcy jedynym biznesowo akceptowalnym rozwiązaniem jest udzielenie licencji, a zamawiającemu zależy na zapewnieniu sobie trwałego prawa do korzystania z programu, kluczowego dla jego działalności biznesowej, strony często – celem osiągnięcia umownego kompromisu – decydują się na licencje określane jako “niewypowiadalne”. W takim przypadku strony zgadzają się, że korzystający powinien mieć możliwość korzystania z programu bez ograniczeń czasowych.

Czy „niewypowiadalna” licencja może być skuteczna prawnie?

• Zasadą przyjętą w prawie polskim jest brak możliwości zawarcia umowy ciągłej, trwającej wieczyście i niewypowiadalnej. Postanowienia o licencji udzielonej bez ograniczeń czasowych i bez możliwości jej wypowiedzenia często wprowadzane są do umów, jednakże będą one w wielu przypadkach nieskuteczne.
• Podobnie rzecz się ma z umowami licencji na korzystanie z utworu zawieranymi na bardzo długie okresy czasu (np. 50, czy 70 lat). Na gruncie prawa autorskiego obowiązującego w Polsce, takie licencje przekształcą się najczęściej już po 5 latach w licencje na czas nieokreślony, które można wypowiedzieć (z zachowaniem rocznego okresu wypowiedzenia ze skutkiem na koniec roku, chyba że w umowie przewidziano inny okres wypowiedzenia).
• Nabywając uprawnienie do korzystania z programu lub innego utworu w drodze licencji należy więc co do zasady liczyć się z tym, że licencja taka może zostać w przyszłości wypowiedziana bądź może wygasnąć np. na skutek przeniesienia praw autorskich przez licencjodawcę na innego nabywcę praw (chyba, że miałoby to miejsce w drodze sukcesji uniwersalnej np. w związku z połączeniem spółek).
• Wiele zależy jednak od treści samej umowy. W praktyce można rozważać wprowadzenie mechanizmów, które zabezpieczą trwałość licencji dla licencjobiorcy.
• Jednym z takich mechanizmów jest możliwie daleko idące ograniczenie umowne uprawnienia do wypowiedzenia licencji. Można je rozważać zwłaszcza dla takich licencji, których efekt ekonomiczny zbliża je do jednorazowej transakcji sprzedaży, w tym, gdy:

  – jest to licencja niewyłączna,
  – opłata licencyjna będzie płatna jednorazowo,
  – korzystanie z utworu nie powoduje dodatkowych obowiązków po stronie licencjodawcy w trakcie trwania umowy (poza obowiązkiem powstrzymywania się od zakłócania korzystania z utworu przez licencjobiorcę).

  Można spotkać się w orzecznictwie z poglądem, że w przypadku spełnienia wyżej wskazanych warunków możliwe byłoby nawet wprowadzenie licencji bez ograniczeń czasowych (chociaż pogląd ten nie jest jednak jeszcze na gruncie prawa polskiego ugruntowany).

• Przykładem takich ograniczeń mogą być:
  – zobowiązania licencjodawcy do niewypowiadania umowy, za wyjątkiem ważnych przyczyn wymienionych w zamkniętym katalogu, obwarowane konsekwencjami umownymi takimi jak kary umowne;
  – dobranie odpowiednio długiego okresu wypowiedzenia umowy.
• Skutki wygaśnięcia licencji, zwłaszcza na skutek likwidacji lub upadłości licencjodawcy,  można też w pewnym zakresie łagodzić poprzez zawarcie umów typu Escrow – przewidujących depozyt kodu źródłowego z prawem do korzystania z niego w określonych sytuacjach. Można także przewidzieć prawo pierwokupu praw do oprogramowania, zastrzeżone na wypadek, gdyby licencjodawcy zdecydował się sprzedać swoje prawa autorskie w przyszłości na rzecz osoby trzeciej.
• Rozwiązaniem, które można także rozważyć jest wybór obcego prawa właściwego dla umowy licencji, które przewiduje licencje niewypowiadalne. Na gruncie takiego prawa właściwego można byłoby wprost wskazać w umowie, że nasza licencja jest niewypowiadalna. W tym wypadku warto zwrócić uwagę, żeby nie było to prawo dowolnie wybrane. Prawo właściwe powinno mieć jakiś związek przynajmniej z jedną ze stron lub samą umową i jej wykonywaniem. To ważne, gdyż na gruncie przepisów unijnych wpływa to na zakres przepisów lokalnych, które musimy stosować do takiej umowy pomimo wyboru prawa.
• Dla wzmocnienia trwałości stosunku umownego można też przemyśleć inne niż licencja konstrukcje umowne. Przykładowo, w określonych przypadkach, można rozważyć umowę dzierżawy praw autorskich do kodu źródłowego, do której nie powinien stosować się przepis prawa autorskiego o przekształceniu się umowy w umowę na czas nieokreślony po 5 latach jej obowiązywania.

Oczywiście dobór rozwiązania musi być dostosowany do wszystkich aspektów planowanej transakcji oraz przyszłej działalności z wykorzystaniem przedmiotu takiej licencji. Takim postanowieniom umowy warto przyjrzeć się ze szczególną uwagą.